Леанід Шчамялёў (1923–2021), народны мастак Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР, лаўрэат прэміі Саюзнай дзяржавы ў галіне літаратуры і мастацтва, пакінуў вялікую спадчыну замалёвак, накідаў, эскізаў да сваіх твораў, гэта партрэты, нацюрморты, інтэр’ерныя і сюжэтныя кампазіцыі, аўтапартрэты і пейзажы. Адной з характэрных рыс эскізных работ з’яўляецца наяўнасць запісаў на палях аб колеры фарбаў для будучых жывапісных карцін, дэталізаваных фрагментаў адлюстраванай натуры, што сведчыць аб пастаянным пошуку, варыятыўнасці і жаданні палепшыць кампазіцыю. Майстар не звяртаўся да наўмыснай дэталізацыі выявы, беглы малюнак адзначае самыя істотныя назіранні, асабліва гэта адчуваецца ў пейзажных замалёўках, дзе адлюстраваны беларускія абшары. Тэма роднай зямлі, прыроды і традыцый асноўная ў творчасці Леаніда Шчамялёва. Простыя сюжэты заўсёды напоўнены адчуваннем прасторы і паветра. У мастака пейзаж існуе ў непарыўнай сувязі з чалавекам: ці то людзі, што ідуць у полі, ці дзяўчыны падчас размовы, ці адзінокая сталага ўзросту жанчына на пашы; яны нязменныя героі яго кампазіцый, якія напаўняюць пейзаж сваёй прысутнасцю, дазваляючы гледачу мімаволі апынуцца ўнутры кампазіцый.
Партрэтныя накіды любімых дзяцей і жонкі, малюнкі мастакоў-аднадумцаў, сяброў – жывыя, незвычайна выразныя, пазбаўленыя і ценю штучнага падыходу да чалавека. Часцяком партрэтныя выявы лёгкія, напоўнены любоўю і павагай. Леанід Шчамялёў рэдка звяртаўся да малюнка як да самастойнага жанру, аднак у раннія гады сваёй творчасці ён стварыў шэраг партрэтаў алоўкам (“Партрэт мастака І. Басава”, “Партрэт рабочага Кузьміна” і інш.)
Малюнкі ў экспазіцыі з вострава Калгуеў (Баранцава мора) адносяцца да часу творчых паездак, што мастак здзяйсняў на працягу ўсяго жыцця. Уражанні ад падарожжаў перададзены часцей за ўсё ў хуткіх замалёўках, якія таксама паслужылі матэрыялам для наступных жывапісных твораў. У большасці сваёй, захоўваючы дакументальны характар, яны вельмі непасрэдныя: у іх больш вастрыні, манера – у асноўным вольная, форма – своеасаблівая, часта малюнак мае характар эскіза,накіда. Асабліва актыўна ў 1960-я гады Шчамялёў Л. Д. увесь вольны ад вучобы і працы час падарожнічаў па прасторах СССР: прайшоў усю поўнач Усходне-Еўрапейскай раўніны з Салавецкімі астравамі, наведаў Каўказскі рэгіён, Сярэднюю Азію. Эцюднік, пэндзлі, фарбы, каляровыя алоўкі і альбомы – усё, што трэба было мастаку, каб зафіксаваць навакольнае жыццё. Пабываў мастак пасля ў Грэцыі, В’етнаме, Польшчы, Югаславіі, Францыі, Аўстрыі, Іспаніі і інш., але заўсёды сумаваў па роднай Беларусі, лічачы яе “самай прыгожай у свеце”.
Асабліва ўпадабаная натура для Леаніда Шчамялёва – кветкі, любімымі былі ружы. Пра іх ён гаварыў так: “Вось я люблю пісаць кветкі. Кветкі – гэта маё стаўленне ўласна да аб’екта малюнка. Для мяне мае значэнне і тое, якім чынам кветкі патрапілі да мяне: ці мне іх падарыў хтосьці, ці я сам іх купіў ці сарваў, ці недзе ўбачыў, запомніў. Менавіта ад гэтага залежыць стан і настрой нацюрморта”.
Асновай для творчасці Леаніда Шчамялёва заўсёды была натура, ён быў майстрам, які адлюстроўваў рэальнае жыццё, увесь час шукаў патрэбны ракурс, кампазіцыю, напаўняў сюжэт сэнсам. Асабліва яскрава гэта выявілася ў малюнках: нават невялікі эскіз заўсёды станавіўся не толькі скончаным творам, але падставай для ўвасаблення ідэі ў жывапісе.
Леанід Шчамялёў у графічных творах мяняў сваю манеру ў залежнасці ад творчай задачы. Ён маляваў то тонкімі, дакладнымі рыскамі ў хуткай і крыху эскізнай манеры, часта выбіраючы аловак, то дэталёва прапрацоўваў форму, мадэлюючы яе бясконтурным малюнкам; па-майстэрску валодаў выразнай аднаконтурнай алоўкавай лініяй, выдатна карыстаўся маляўнічай святлоценявой манерай.
Куратары праекта – Святлана Кот, вядучы навуковы супрацоўнік аддзела беларускага мастацтва ХХ–ХХІ стст. Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь, кандыдат мастацтвазнаўства, і Каміла Аруцюнян, малодшы навуковы супрацоўнік аддзела беларускага мастацтва ХХ–ХХІ стст. Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.
Работа выставы працягнецца
да 10 ліпень 2023 года
