Выстава “Мастацкаму – 85. Афішы і фотаздымкі” прысвечана юбілейнаму году Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь. Музейны збор вядзе свой пачатак з 24 студзеня 1939 года, калі была выдадзена пастанова Саўнаркама БССР “Аб арганізацыі карціннай галерэі ў г. Мінску”.
У экспазіцыю ўвайшло больш за 30 афіш і 35 фотаздымкаў з архіва музея і Беларускага дзяржаўнага архіва кінафотафонадакументаў, якія адлюстроўваюць самыя знакавыя старонкі музейнай гісторыі, пачынаючы з 1939 года і заканчваючы падзеямі 2023 года. Афішы будуць прадстаўлены ў якасці экспанатаў упершыню.
Арыгінальнымі маркерамі гісторыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца афішы выстаў, лекцый, канцэртаў, музейных акцый і іншых падзей. Выставачная дзейнасць Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР (1939–1957), Дзяржаўнага мастацкага музея БССР (1957–1993), Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь (з 1993) вельмі насычаная і разнастайная. Фонд афіш складае больш за 2000 адзінак. На жаль, не захаваліся афішы першых выстаў, якія праходзілі ў Галерэі ў даваенны час: “Мастацтва Беларускай ССР” да Дэкады беларускага мастацтва ў Маскве (1940), “Ленін і Сталін – арганізатары БССР” (1940), “Мастацкія рамёствы народаў СССР з Дзяржаўнага гісторыка-мастацкага музея-запаведніка г. Загорска” (1941). З пасляваеннага перыяду на выставе прадстаўлены найбольш яскравыя экзэмпляры, якія ілюструюць шырокую геаграфію выставачнай дзейнасці музея (ад Аўстраліі і Эфіопіі да ЗША і Японіі), сведчаць аб супрацоўніцтве з вядучымі музеямі свету (Дзяржаўны Эрмітаж, Дзяржаўны музей выяўленчых мастацтваў імя А.С. Пушкіна, Смітсанаўскі інстытут, Пражская Нацыянальная галерэя, Дрэздэнская галерэя, Музей Вікторыі і Альберта і інш.), дэманструюць разнастайнасць тэхнік (акварэль, літаграфія, афорт, шаўкаграфія, афсетны друк), а таксама з’яўляюцца адлюстраваннем свайго часу.
Самыя раннія афішы ў экспазіцыі (1945 і 1946 гадоў) змяшчаюць поўны спіс мастакоў-удзельнікаў выстаў, што не характэрна для афіш пазнейшага перыяду. У 1957 годзе на Гродзенскай фабрыцы афсетнага друку быў выпушчаны плакат Дзяржаўнага мастацкага музея БССР тыражом 500 экзэмпляраў. Плакат змяшчаў інфармацыю аб калекцыях музея, часе працы і адрасе, было адзначана таксама Міністэрства культуры БССР. Упершыню на афішы з’яўляецца правобраз лагатыпа – фасад галоўнага корпуса музея. У гэты будынак, спраектаваны архітэктарам Міхаілам Бакланавым, галерэя пераехала акурат у 1957 годзе.
Наступны рэкламны плакат музея з’яўляецца толькі ў 1989 годзе, да 50-годдзя ўстановы. За аснову быў узяты твор Івана Хруцкага “Партрэт невядомай з кветкамі і фруктамі”. У правым верхнім вугле размяшчаўся надпіс “Дзяржаўны мастацкі музей БССР”, прычым на чатырох мовах: беларускай, рускай, англійскай і французскай.
Стварэннем афіш для мастацкіх выстаў займаліся прафесійныя мастакі-графікі, якія атрымлівалі спецыяльныя заказы. Часам выкарыстоўваўся адзіны модуль для зменных тэкстаў, выявы экспанатаў і фотаздымкі мастакоў, але часта афіша ўяўляла сабой арыгінальны аўтарскі твор. Музейныя афішы расклейваліся ў горадзе на тумбах, заваёўвалі ўвагу мінакоў і заахвочвалі публіку наведаць музей. На выставе прадстаўлены афішы аўтарства Паўла Семчанкі, Адэлаіды Бетанавай, Алены Лось, Сяргея Саркісава, Уладзіміра Васюка і інш. Аднак часта мастакі не падпісвалі свае творы.
Афішы да выстаў “Мастацтва старажытных гарадоў Беларусі IX–XIV стст.” і “Іканапіс Беларусі XVII–XVIII стст.” (1990) у выкананні У. Васюка ўпершыню ўтрымліваюць лагатып музея – візуальны код, які можна хутка счытаць у гарадской прасторы, насычанай рознай інфармацыяй. З 2005 года музейны лагатып становіцца пастаянным атрыбутам афіш. Пачынаецца візуальнае фарміраванне індывідуальнага фірмовага стылю Мастацкага. Можна сказаць, афішы перасталі выконваць толькі інфармацыйную функцыю, іх значэнне і роля значна пашырыліся. Яны становяцца элементамі музейнага вобраза, першымі ўдзельнікамі музейнай камунікацыі, фарміруюць імідж музея.
Афішы выстаў і іншых музейных мерапрыемстваў апошніх дзесяці гадоў прадстаўлены ў экспазіцыі ў лічбавым фармаце.
Паступова фарміраваўся і фонд музейных фотаздымкаў. На выставе дэманструюцца ўнікальныя кадры з адкрыцця Галерэі ў 1939 годзе з удзелам першага дырэктара Мікалая Міхалапа (1939–1941). У 2020 годзе ў музейны архіў паступілі копіі фотаздымкаў жніўня 1941 года, зробленыя персанальным фатографам Адольфа Гітлера і яго бліжэйшага акружэння Вальтэрам Фрэнцам, на якіх адлюстравана, як рэйхсфюрар СС Генрых Гімлер уваходзіць у залы Дзяржаўнай карціннай галерэі ў Мінску. Гэтыя здымкі ў экспазіцыі даваеннай карціннай галерэі – пакуль адзіныя, якія ўдалося адшукаць.
Неацэнную дапамогу аказаў музею Беларускі дзяржаўны архіў кінафотафонадакументаў г. Дзяржынска, перадаўшы ў фонды больш за сотню фатаграфій.
Ужо з 1950-ых гадоў у музеі працавалі штатныя прафесійныя фатографы, у абавязкі якіх уваходзіла фотафіксацыя музейных падзей і фатаграфаванне музейных рэчаў. На выставе прадстаўлены здымкі, якія адлюстроўваюць час і яго атрыбуты, інтэр’еры экспазіцыйных залаў, наведвальнікаў музея, а таксама важныя падзеі ў гісторыі галоўнай мастацкай скарбніцы краіны.
Работа выставы працягнецца да 24 сакавіка 2024 года.
Куратары: Дзіяна Шантар (раздзел “Музейныя афішы”), загадчык аддзела навукова-асветніцкай работы; Надзея Усава (раздзел “Фотаздымкі”), вядучы навуковы супрацоўнік аддзела навукова-асветніцкай работы.
